Rogowacenie okołomieszkowe – przyczyny, objawy, leczenie
WPROWADZENIE
Rogowacenie okołomieszkowe to bardzo popularne schorzenie, które charakteryzuje się zaczopowaniem ujść mieszków włosowych pogrubiałym naskórkiem. Szacuje się, że może dotyczyć nawet połowy zdrowych dzieci, natomiast wśród osób z nadmiernie przesuszoną skórą, jak na przykład wśród pacjentów z atopowym zapaleniem skóry, występuje nawet u 75% chorych. Schorzenie charakteryzuje się występowaniem małych, spoistych grudek u nasady włosa w kolorze czerwonym, jasnoróżowym lub brązowym, zlokalizowanych najczęściej na bocznej powierzchni ramion, dając obraz suchej, szorstkiej skóry. Pacjenci potocznie opisują ten stan jako „gęsia skórka”, bądź „papier ścierny”. Zmiany skórne bywają przez pacjentów mylone z trądzikiem pospolitym. Zaburzenie to jest tak powszechne, że przez wielu dermatologów uznawane jest jako wariant normy, a nie chorobę.
Kogo dotyczy rogowacenie okołomieszkowe?
Schorzenie najczęściej spotyka się w wieku dziecięcym, nastoletnim i wśród młodych dorosłych. Stosunkowo rzadko występuje u osób w podeszłym wieku, jednak może rozwinąć się na każdym etapie życia. Nieco częściej występuje wśród kobiet. Spotyka się je u ludzi na całym świecie. Objawy potrafią być szczególnie zaznaczone w okresie dojrzewania. Schorzeniem nie można się zarazić.Przyczyny rogowacenia okołomieszkowego
Rogowacenie okołomieszkowe jest wynikiem nadmiernej produkcji białka skóry- keratyny, pełniącego funkcje ochronne, oraz zaburzonego procesu złuszczania skóry, co w konsekwencji prowadzi do zalegania ściśle przylegającej łuski w obrębie ujść mieszków włosowych. Tendencja do schorzenia ma podłoże genetyczne o dziedziczeniu autosomalnym dominującym, co oznacza, że nawet połowa dzieci osoby z rogowaceniem okołomieszkowym może również prezentować objawy zaburzenia, jednak mogą one mieć zróżnicowane nasilenie. W wyjątkowych sytuacjach zaburzenie może być wywołane stosowaniem leków, na przykład w przebiegu kuracji przeciwnowotworowej lekiem wemurafenib.
Objawy rogowacenia okołomieszkowego
Rogowacenie okołomieszkowe najczęściej obserwuje się na bocznej powierzchni ramion, rzadziej na udach, pośladkach, czy policzkach. Spotkać je można również na przedramionach i podudziach. Zmiany występują symetrycznie. Drobne grudki mogą przyjmować czerwone lub brązowe zabarwienie, choć mogą mieć również kolor skóry, bądź być od niej jaśniejsze. Są niebolesne i nie swędzą, nie wywołują żadnych dolegliwości subiektywnych. Czasem nadmiernie przesuszona skóra otaczająca rogowacenie okołomieszkowe może wywoływać świąd i wówczas wymaga stosowania specjalistycznych produktów.
Objawy rogowacenia okołomieszkowego stają się bardziej nasilone przy niskiej wilgotności powietrza, szczególnie w miesiącach zimowych. Z reguły stan skóry poprawia się latem oraz często ustępuje samoistnie po okresie pokwitania.
Istnieje rzadka odmiana zanikowa rogowacenia okołomieszkowego, w której bliznopodobne zagłębienia w skórze skutkują nieodwracalnym zanikiem mieszków włosowych, a co za tym idzie również utratą owłosienia. Odmiana ta najczęściej występuje na twarzy- w brwiach i na policzkach.
Jak stawiana jest diagnoza?
Chorobę rozpoznaje się na podstawie obrazu klinicznego. Nie jest wymagana biopsja skóry, ani inne badania.
Specjalista dermatologii i wenerologii, Lekarz medycyny estetycznej Anna Jędrowiak
Leczenie rogowacenia okołomieszkowego
Nie wymyślono skutecznego leczenia, jednak można redukować objawy schorzenia poprzez stosowanie odpowiednich dermokosmetyków, na przykład kremów i balsamów o odpowiednim stężeniu składników złuszczających i nawilżających, takich jak mocznik, kwas salicylowy, kwas mlekowy, alfa-hydroksykwasy, kwas hialuronowy czy ceramidy. Produkty te mają za zadanie usunięcie martwego naskórka, nawilżenie oraz zmiękczenie skóry. Środki myjące powinny mieć kwaśne pH, zbliżone do fizjologicznego (4.0-6.0), gdyż zwykłe mydła niszczą barierę lipidową naskórka, przez co wzmagają suchość skóry i zwiększają prawdopodobieństwo namnażania się patologicznej flory bakteryjnej. Produkty nawilżające powinny być aplikowane codziennie na noc, szczególnie w ciągu 5 minut po kąpieli, gdy skóra jest jeszcze wilgotna- wówczas wchłanianie kojących produktów przez skórę jest największe. Obszary skóry zmienione przez rogowacenie okołomieszkowe warto nawilżać nawet 2-3 razy w ciągu dnia. Należy unikać zbyt agresywnych środków peelingujących, czy mechanicznego tarcia, ponieważ w konsekwencji przesuszenia, czy podrażnienia skóry, objawy schorzenia ulegają nasileniu. Należy również wystrzegać się bardzo długich kąpieli w gorącej wodzie, gdyż osłabia to płaszcz wodno-lipidowy naskórka i również prowadzi do pogorszenia stanu skóry. W rzadszych sytuacjach można stosować kremy z pochodnymi witaminy A- retinoidami, które mają za zadanie zapobiegać powstawianiu rogowaceń, jednak cechują się dużym potencjałem drażniącym i mogą być stosowane wyłącznie pod nadzorem lekarskim, i tylko w wyjątkowych sytuacjach.
W pewnych okolicznościach laserowe usuwanie owłosienia może zapobiegać powstawaniu nowych zmian skórnych. Laseroterapię stosuje się również do redukcji przebarwień powstałych w przebiegu rogowacenia okołomieszkowego, a także w celu niwelowania rumienia.
Dawniej zalecano pacjentom, aby nawilżali skórę w przebiegu rogowacenia okołomieszkowego bez wskazywania konkretnych produktów. Kończyło się to często niestety wyborem silnie perfumowanych i słabo nawilżających produktów drogeryjnych, które zamiast pomagać, mogły dodatkowo uszkadzać barierę naskórkową i paradoksalnie pogarszać stan skóry. Dzięki rozwojowi wiedzy na temat budowy, funkcji oraz specyficznych potrzeb skóry wymagającej w dzisiejszych czasach na szczęście możemy korzystać z dermokosmetyków dedykowanych skórze z konkretnymi dysfunkcjami. Wiemy jak reagować w fazie zaostrzeń i jakie produkty stosować, aby jak najdłużej podtrzymać zadowalający efekt. Dzięki specjalistycznym formułom, możemy korzystać z kosmetyków, które stopniowo uwalniają składniki aktywne przez cały dzień, dzięki czemu możemy zmniejszać częstotliwość aplikacji kremów. Ponadto dobre dermokosmetyki mają zdolność penetracji na odpowiednią głębokość skóry, aby działać dokładnie tam, gdzie występuje zaburzenie.